Większy nadzór nad dostawcami usług przetwarzania danych finansowych i skrócenie procedury przekazywania informacji o właścicielach papierów wartościowych – to wybrane zmiany, jakie niesie nowela przepisów o obrocie instrumentami finansowymi

Mowa o ustawie z 21 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 355), która dostosowuje polskie prawo do regulacji obowiązujących w Unii Europejskiej. Wdraża ona nowe przepisy wynikające z przeglądu regulacji dotyczących europejskich urzędów nadzoru (ESAs), które zawarte zostały m.in. w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2177 z 18 grudnia 2019 r. (Dz.Urz. UE z 2019 r. L 334, s. 155) oraz rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2175 z 18 grudnia 2019 r. (Dz.Urz. UE z 2019 r. L 334, s. 1). Na przygotowania do zmian instytucje finansowe co do zasady mają czas do 1 stycznia 2022 r., kiedy to ustawa wejdzie w życie, przy czym niektóre jej przepisy już obowiązują.
Wezwanie przed wycofaniem spółki
Od 1 marca br. obowiązuje przepis, który sprawia, że inwestorzy spółek giełdowych mogą wreszcie spać spokojnie. Mianowicie naprawia on błąd popełniony przez ustawodawcę w toku prac nad przepisami mającymi wprowadzić dematerializację akcji od 1 marca 2021 r. W 2019 r., nowelizując kodeks spółek handlowych, nieopatrznie usunięto jednocześnie przepis stanowiący o konieczności przeprowadzenia wezwania do zapisywania się na sprzedaż akcji w przypadku chęci wyprowadzenia spółki z obrotu giełdowego. – Stowarzyszenia inwestorów oraz prawnicy zajmujący się rynkiem kapitałowym przez cały ubiegły rok bili na alarm, że wiele podmiotów może próbować wykorzystać tę lukę prawną i wycofać akcje bez przeprowadzenia wezwania, czyli umożliwienia sprzedania akcji przez akcjonariuszy mniejszościowych – tłumaczy dr Joanna Róg-Dyrda, senior associate w kancelarii Prof. Marek Wierzbowski i Partnerzy oraz adiunkt WPiA UW. Takie działania skutkować mogłyby stratami po stronie tychże inwestorów. Ustawodawca przespał moment, w którym można było zapobiec powstaniu luki prawnej w poprzednio przyjmowanych przepisach. Uczynił to dopiero teraz, przyjmując nowelizację ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. – Uchyliła ona wywołujący kontrowersje przepis. Teraz nie ma wątpliwości, że także po 1 marca 2021 r. należy przeprowadzić wezwanie do zapisywania się na sprzedaż akcji w przypadku chęci wycofania spółki z giełdy – mówi dr Róg-Dyrda.
Skrócony obieg informacji
Od 1 marca 2021 r. obowiązuje także zmiana dotycząca przekazywania danych o akcjonariuszach do Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych (KDPW). Dotychczas, gdy spółka zamierzała zaprzestanie notowań na Giełdzie Papierów Wartościowych lub rynku NewConnect, uczestnicy krajowego depozytu (np. domy maklerskie) musieli przekazywać do KDPW dane osobowe identyfikujące akcjonariuszy. I dopiero KDPW przekazywał te informacje spółce, aby mogła ona przeprowadzić wezwanie do wykupienia akcji. – Ustawodawca doszedł do wniosku, że taka procedura przestaje mieć sens w momencie, gdy akcje są zdematerializowane, a informacje o właścicielach papierów wartościowych są składowane w rejestrach akcjonariuszy prowadzonych przez domy maklerskie – wyjaśnia Piotr Walczak, adwokat w kancelarii Walczak Wasielewski Adwokaci. I dodaje, że teraz domy maklerskie będą przekazywały dane o akcjonariuszach bezpośrednio spółce. Ogranicza to krąg podmiotów, którym udostępniane są dane osobowe akcjonariuszy.
Kontrola transgraniczna
Ustawa zwiększy także nadzór nad dostawcami usług dotyczących przetwarzania danych finansowych dla podmiotów rynku finansowego. Dotychczas dostawcy ci uzyskiwali zezwolenia oraz byli nadzorowani przez krajowe organy nadzoru, czyli w Polsce Komisję Nadzoru Finansowego. Od 1 stycznia 2022 r. udzielanie zezwoleń dostawcom usług w zakresie udostępniania informacji oraz nadzór nad nimi zostanie przeniesiony w większości do Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA). Niektórzy dostawcy, których działalność nie będzie istotna dla unijnego rynku, nadal będą podlegać jednak krajowemu nadzorowi. – Możliwość korzystania z odstępstwa polegającego na pozostaniu danego podmiotu pod nadzorem krajowego organu nadzoru będzie jednak uzależniona od spełnienia kryteriów służących identyfikacji tych podmiotów w akcie delegowanym przygotowanym przez Komisję Europejską – wskazuje mec. Walczak.
Celem wprowadzenia zmiany jest większe zabezpieczenie informacji udzielanych przez podmioty agregujące dane o transakcjach. – Transgraniczny wymiar przetwarzania danych w UE oraz negatywny wpływ ewentualnych rozbieżności w praktykach nadzorczych różnych państw członkowskich negatywnie oddziaływały na jakość danych transakcyjnych i zadania dostawców usług w zakresie udostępniania informacji – wyjaśnia mec. Walczak.
Nowe przepisy stanowią też, że podmioty zamierzające świadczyć działalność w zakresie udostępniania informacji o transakcjach muszą złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia do KNF przed 1 października 2021 r., jeżeli chcą, aby był on rozpatrywany na dotychczasowych zasadach. Nadzór nad dostawcami takich usług od 1 stycznia 2022 r. przejmie EMSA. – Na polskim rynku jest tylko jeden podmiot prowadzący tego rodzaju działalność. Jest nim KDPW. Nie zanosi się, aby miał powstać jakiś inny – twierdzi dr Joanna Róg-Dyrda.
Umowy po brexicie
Jest jeszcze inna kwestia, która spędzała sen z powiek niektórym przedsiębiorcom, a którą ustawodawca postanowił wyjaśnić. Chodzi o umowy zawarte z firmami ubezpieczeniowymi mającymi siedzibę w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Gibraltarze. Po brexicie nie było wiadomo, czy tego typu kontrakty są nadal ważne, gdyż podmioty z tych państw przestały działać na podstawie jednolitej licencji obowiązującej w Unii Europejskiej. – Nowy przepis nie pozostawia wątpliwości, że ubezpieczeni będą mieć zapewnioną ochronę ubezpieczeniową przez okres, który został wskazany pierwotnie w umowie ubezpieczenia – wskazuje mec. Piotr Walczak. Przepis wszedł w życie 27 lutego 2021 r. z mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 2021 r.
Broszura informacyjna
Przepisy wprowadziły także od 13 marca 2021 r. obowiązek udostępniania konsumentom specjalnej broszury informacyjnej opracowanej przez Komisję Europejską. Obowiązek ten dotyczy dostawców usług płatniczych, m.in. banków, oddziałów instytucji kredytowych, SKOK-ów, biur usług płatniczych itp. Broszura w języku polskim jest dostępna pod adresem: www.ec.europa.eu/info/files/leaflet-your-rights-payments-eu_pl. Może ona być zamieszczona na stronie internetowej przedsiębiorcy bądź dystrybuowana w placówkach stacjonarnych w formie papierowego wydruku. Jak zauważa dr Szymon Syp, partner w kancelarii B2RLaw Jankowski, Stroiński, Zięba & Partners, broszura ma na celu zabezpieczenie interesów konsumentów, którzy znając swoje prawa, będą mogli je lepiej egzekwować.
Zawiera ona m.in. informacje o prawach związanych z: dokonywaniem płatności na terenie różnych krajów UE, zakładaniem konta bankowego, robieniem przelewów, braniem pożyczek i kredytów oraz kupowaniem produktów ubezpieczeniowych. Mecenas Piotr Walczak wskazuje, że broszura przypomina chociażby o zakazie pobierania przez sprzedawców dodatkowej opłaty za płatność określoną kartą płatniczą. Znalazła się w niej także informacja, że instytucja płatnicza nie może odmówić otworzenia podstawowego rachunku płatniczego tylko dlatego, że konsument mieszka w kraju, w którym podmiot ten nie ma swojej siedziby.