Subskrybuj nas na Youtube
OPIS SYTUACJI: Relax sp. z o.o. sprzedała na rzecz kontrahenta K.M. prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą w ramach firmy Kox towar o łącznej wartości 100 tys. zł. Kupujący spóźniał się z zapłatą, więc strony zawarły ugodę. Należności miały być rozłożone na 10 rat. Jako zabezpieczenie terminowej spłaty kupujący przedłożył spis swoich ruchomości – pojazdów i okazał je sprzedającemu. Jednak już wkrótce przestał wypełniać postanowienia, zapłacił tylko dwie raty z 10.
W tej sytuacji spółka Relax skierowała sprawę do sądu i uzyskała tytuł wykonawczy. Wobec dalszego braku zapłaty sprawa została skierowana do postępowania egzekucyjnego. Niestety w jego toku wyszedł na jaw kolejny problem – z zabezpieczeniem, jakie przedstawił kontrahent. Komornik sądowy nie wykrył żadnej z wymienionych ruchomości. Ponadto część z nich nawet nie widniała w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (CEPiK). Ze względu na brak jakiegokolwiek majątku dłużnika komornik sądowy wydał postanowienie o umorzeniu egzekucji. Dla zarządu Relax sp. z o.o. było to zaskoczenie, gdyż jej przedstawiciele przy zawieraniu ugody oglądali pojazdy. Prezes spółki poczuł się oszukany, gdyż zawierając ugodę, wierzył, że kontrahent dotrzyma słowa, będzie płacił raty, a ten go oszukał. Postanowił skierować sprawę do sądu. Miał jednak wątpliwości, na jakiej podstawie oprzeć oskarżenie. Dlatego zasięgnął fachowej porady i zorganizował spotkanie z prawnikiem.
● Etap I Przedstawienie problemu
Na zebranie w siedzibie firmy Relax stawili się m.in. jej prezes Wojciech Rel, główny księgowy Krzysztof Laskowski, a także mecenas Jan Janowski, który już wcześniej zapoznał się ze szczegółami sprawy.
– Jak państwo doskonale wiedzą, zebraliśmy się tutaj, by omówić sprawę jednego z naszych kontrahentów. Jak pan mecenas pamięta, dokonał zakupu na znaczną kwotę, a kiedy opóźniał się z zapłatą – poszliśmy mu na rękę i rozłożyliśmy płatność na raty. Zabezpieczeniem były samochody będące jego własnością.
– Tak, doskonale pamiętam – odpowiedział radca. – Przygotowywałem dla pana dokumenty do sądu w celu uruchomienia postępowania egzekucyjnego – powiedział radca.
– Niestety egzekucja komornicza zakończyła się fiaskiem. Niedawno w tej sprawie rozmawiałem osobiście z komornikiem. Sprawa jest beznadziejna: samochodów w firmie nie ma, a może nigdy ich nie było. Być może pokazano nam pojazdy należące do kogoś innego i sfałszowano dokumenty. Postanowiliśmy więc pana zapytać, panie mecenasie, co robić? – zapytał prezes.
– Przede wszystkim zachować spokój i przeanalizować stan faktyczny sprawy. Musimy szczegółowo ocenić, do jakich naruszeń prawnych doszło – odpowiedział mecenas.
– A co później, jakie kroki należy podjąć?
– Rozważymy możliwość skierowania do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
– A pan, mecenasie, może uczestniczyć w tym postępowaniu?
RADA 1
– Owszem, już mogę. Od 1 lipca 2015 r. radcowie prawni mają takie same uprawnienia jak adwokaci i mogą być także obrońcami w procesach karnych. Dotychczas mogliśmy tylko reprezentować pokrzywdzonych, natomiast od nowelizacji zrównano uprawnienia radców prawnych i adwokatów.
– Panie mecenasie, a jaka będzie nasza rola w tym zawiadomieniu? – zapytał księgowy.
RADA 2
– Mogą państwo wystąpić jako podmiot składający zawiadomienie, a zarazem pokrzywdzony. Nowelizacja kodeksu postępowania karnego rozszerzyła krąg podmiotów mogących być pokrzywdzonym.
● Etap II Poszukiwanie rozwiązania
– No dobrze, ale co możemy opisać w takim zawiadomieniu? – dopytywał główny księgowy.
RADA 3
– Przede wszystkim należy wskazać, jakie przestępstwa miały miejsce, do naruszeń jakich przepisów doszło. Z tego, co mi panowie opowiedzieli, istnieje podejrzenie, że doszło do przestępstwa gospodarczego.
– Panie mecenasie, ale jak moglibyśmy określić czyny dokonane przez właściciela firmy Kox?
– Panie prezesie, sięgnę do kodeksu karnego. W kodeksie karnym w rozdziale XXXV zostały wymienione przestępstwa przeciwko mieniu (tj. od art. 278 k.k. do art. 286 k.k.), w rozdziale XXXVI zostały wymienione przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu (tj. od art. 296 k.k. do art. 306 k.k.) oraz w rozdziale XXXVII zostały wymienione przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi (tj. od art. 310 k.k. do art. 315 k.k.). Należy teraz przeprowadzić analizę dokonanych nadużyć przez spółkę i właściwie sklasyfikować ustawowo dany czyn.
– Zna pan już nieco sprawę, proszę mi powiedzieć, jakich nadużyć w działaniach właściciela firmy Kox pan mecenas się dopatruje? Co możemy mu zarzucić, z jakiego paragrafu?
RADA 4
– Po pańskim opisie stanu faktycznego sprawy dopatruję się nadużyć z art. 286 par. 1 k.k. – to jest o popełnienie przestępstwa doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia cudzym mieniem, a także z art. 300 k.k. – to jest o popełnienie przestępstwa udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela przez zagrożonego niewypłacalnością dłużnika.
RADA 5
– Ponadto, panie prezesie, co bardzo istotne, składając zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, należy wykazać i udowodnić, że działanie naszego podejrzanego było umyślne, celowe i świadome – dodał prawnik.
RADA 6
– Dobrze, złożymy zawiadomienie. Co się stanie dalej? Jaki będzie nasz udział?
– Zawiadomiony organ przesłucha pana i podejrzanego, zacznie zbierać materiał dowodowy i rozważy, czy wszcząć dochodzenie, czy też śledztwo. Często pierwsze czynności przeprowadza policja.
– Panie mecenasie, ale co będzie dalej z naszą sprawą? – spytał główny księgowy.
– Zgodnie z nowymi przepisami sprawa może zostać skierowana do mediacji, jednak najpierw obie strony będą musiały wyrazić na nią zgodę.
– A co będzie, gdy nie wyrazimy zgody na mediację, postępowanie zostanie umorzone i nic z tym nie zrobimy?
– Wtedy można wnieść do sądu zażalenie za pośrednictwem organu, który wydał takie postanowienie, i w nim wskazać podstawy prawne i przyczyny, na podstawie których postępowanie powinno się toczyć.
– A gdy znów spotkamy się z umorzeniem postępowania przez prokuraturę?
– Wtedy – zgodnie z nowymi przepisami – w przypadku gdy prokurator ponownie odmawia wszczęcia śledztwa – pełnomocnik pokrzywdzonego może wnieść już bezpośrednio do sądu akt oskarżenia. Sam pokrzywdzony nie może tej czynności dokonać, musi działać przez profesjonalnego pełnomocnika. Należy także pamiętać, że pokrzywdzony w takiej sytuacji może przystąpić do sprawy jako oskarżyciel posiłkowy i wtedy wachlarz jego działań jest szerszy. Na przykład gdyby prokurator cofnął złożony w sądzie akt oskarżenia, wtedy oskarżyciel posiłkowy może sam wnieść akt oskarżenia.
– No tak, ale czego mógłbym żądać jako oskarżyciel posiłkowy? Czy odzyskam swoje pieniądze? – prezes nie mógł się doczekać, kiedy uzyska odpowiedź na to pytanie.
RADA 7
– W sprawach dotyczących przestępstw gospodarczych racjonalne jest żądanie naprawienia szkody poprzez zapłatę kwoty odpowiadającej szkodzie majątkowej, jaką pan poniósł przez dokonane przez podejrzanego przestępstwo. Kodeks postępowania karnego przewiduje także inne możliwości, np. nawiązka, wytoczenie powództwa cywilnego, jednak, jak już wspomniałem, w państwa przypadku najbardziej korzystne będzie wniesienie o naprawienie szkody. Wniosek w tym zakresie należy złożyć na rozprawie głównej, ale, co istotne, koniecznie przed zamknięciem przewodu sądowego na tej rozprawie.
– A gdybyśmy się jednak nie zdecydowali na przystąpienie do sprawy i przystąpienie do oskarżenia, co wtedy?
– No cóż, wtedy istnieją przesłanki, aby sąd umorzył takie postępowanie. Ale ma pan prezes jeszcze 14 dni, by się zastanowić i odpowiednio albo podtrzymać akt oskarżenia prokuratora, od którego odstąpił, albo zachować się biernie, to jest nic nie wnosić, co sąd poczyta jako odstąpienie od sprawy i umorzy postępowanie.
– A kiedy podejrzany staje się oskarżonym, czy także musi mieć profesjonalnego pełnomocnika?
– Jak pan zauważył, po skierowaniu aktu oskarżenia do sądu mamy już do czynienia z oskarżonym, a nie podejrzanym. Oskarżony może mieć obrońcę bądź z własnego wyboru, a gdy nie ma dostatecznych środków na pokrycie kosztów swojego pełnomocnika – może wnieść o przyznanie obrońcy z urzędu. Przy czym także w niektórych sytuacjach sąd może uznać, że oskarżony w postępowaniu karnym musi mieć obrońcę. Może to wynikać z różnych okoliczności, m.in. może wynikać to z jego poczytalności, zdrowia psychicznego, zawiłości sprawy czy też właściwości sądu okręgowego.
– A jaki wyrok, korzystny dla nas, mógłby zapaść?
– Wiele zależy od postawy oskarżonego, czy przyzna się do winy za zarzucane czyny, czy będzie ich żałował. W takiej sytuacji sąd może orzec o obowiązku naprawienia szkody, warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności, może także orzec środek karny w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Ale to wszystko zależy od okoliczności danej sprawy.
– Dobrze, panie mecenasie, to już mniej więcej wiem, jakie mamy możliwości. Zatem działajmy.
– Dziękuję, do zobaczenia niebawem. Odwiedzę pana prezesa z projektem pisma, omówimy wtedy dokładnie opis sytuacji faktycznej.
– Zatem do zobaczenia.
1 RADA PRAWNIKA
Radca prawny w procesie karnym i jego rola
Zgodnie z nowym brzmieniem ustawy o radcach prawnych oraz ustawy o ustroju adwokatury obrońcą w postępowaniu karnym może być zarówno adwokat, jak i radca prawny. Dotychczas radcowie prawni mogli tylko reprezentować pokrzywdzonego, a tym samym być oskarżycielem posiłkowym po stronie pokrzywdzonego. Od 1 lipca 2015 r., w wyniku nowelizacji ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 ze zm.; dalej: k.p.k.), radcowie prawni mogą być także obrońcą podejrzanego i oskarżonego. Co więcej, radcowie prawni mogą być pełnomocnikami z urzędu.
2 RADA PRAWNIKA
Pokrzywdzony ma szanse chronić swoje dobro na drodze karnej
Do 30 czerwca 2015 r. pokrzywdzonym mogła być tylko osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Tymczasem po nowelizacji k.p.k., która weszła w życie od 1 lipca 2015 r., pokrzywdzonym może być także podmiot niemający osobowości prawnej, w tym instytucja państwowa lub samorządowa, a także inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną. Ponadto, co szczególnie istotne dla przedsiębiorców, w sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji lub jednostki organizacyjnej, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji lub jednostki organizacyjnej (np. zarząd), prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania. Utworzenie szerszego katalogu pojęcia pokrzywdzonego z pewnością pomoże wielu faktycznie pokrzywdzonym przestępstwem, którzy dotychczas nie mogli chronić swych praw.
3 RADA PRAWNIKA
Co jest przestępstwem gospodarczym i jak je udowodnić
W polskim porządku prawnym nie funkcjonuje legalna definicja przestępstwa gospodarczego. Literatura prawnicza i ekonomiczna określa przestępstwo gospodarcze jako czyn zabroniony godzący lub zagrażający ponadindywidualnym dobrom w sferze życia gospodarczego, polegający na naruszeniu zaufania związanego z pozycją sprawcy lub instytucją życia gospodarczego, grożący utratą zaufania do systemu gospodarczego lub jego podstawowych instytucji. Przestępstwa gospodarcze naruszają interesy wszystkich uczestników obrotu gospodarczego, tj. zarówno przedsiębiorców, jak i konsumentów, a także godzą w instytucje finansów publicznych.
Do przestępstw gospodarczych można zaliczyć:
● przestępstwa polegające na fałszowaniu dokumentów i używanie ich jako autentycznych oraz poświadczenia nieprawdy w dokumentach;
● przestępstwa przeciwko mieniu, czyli wszelkiego rodzaju przywłaszczenia i wyłudzenia pieniędzy i towarów;
● przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, tj. wyłudzenia kredytów, pożyczek bankowych, wyłudzenia odszkodowań z tytułu umowy ubezpieczenia, pranie brudnych pieniędzy, udaremnienie egzekucji komorniczej, nierzetelne prowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej i udaremnienie przetargów publicznych;
● przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, czyli podrabianie pieniędzy, puszczanie ich w obieg oraz fałszowanie znaków urzędowych;
● przestępstwa dotyczące uzyskania cudzego programu komputerowego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej;
● przestępstwa dotyczące wprowadzenia do obrotu towarów oznaczonych podrobionym znakiem towarowym;
● przestępstwa dotyczące sprzedaży napojów alkoholowych bez wymaganego zezwolenia oraz rozlewu wyrobów spirytusowych oraz wytwarzania wyrobów tytoniowych bez wymaganego zezwolenia.
Na czym może zatem polegać przestępstwo gospodarcze? Mogą to być np.:
● wszelkiego rodzaju wyłudzenia kredytów i pożyczek (na podstawie sfałszowanych dokumentów bądź nieprawdziwych oświadczeń) na szkodę banków i instytucji finansowych ściśle z nimi związanych;
● wszelkiego rodzaju wyłudzenia mienia na szkodę osób fizycznych i podmiotów gospodarczych (zakup towarów na przedłużony termin płatności i niewywiązanie się z niego, zakup towarów na podstawie fałszywych dokumentów rejestrowych firm itp.);
● przestępstwa podatkowe – wyłudzanie podatku VAT, nieprawidłowości dotyczące prowadzenia dokumentacji podatkowej;
● wszelkiego rodzaju wyłudzenia na podstawie fałszywych oświadczeń, powodowania fikcyjnych zdarzeń na szkodę towarzystw ubezpieczeniowych;
● wszelkiego rodzaju wyłudzenia na podstawie fałszywych dokumentów, sprzeniewierzenia przywłaszczonego mienia, niewywiązywanie się z warunków umowy na szkodę firm leasingowych;
● przestępczość intelektualna, czyli pirackie kopie nagrań muzycznych, filmów, programów komputerowych oraz podrabianie znaków towarowych, np. znanych firm produkujących odzież sportową i wprowadzanie takiej odzieży do sprzedaży;
● nieprawidłowości w służbie zdrowia związane z finansowaniem usług medycznych oraz fałszowaniem dokumentacji medycznej;
● przemyt, wytwarzanie i wprowadzenie do obiegu wyrobów spirytusowych i tytoniowych bez polskich znaków skarbowych akcyzy;
● nieprawidłowości z zakresu przekształceń własnościowych w rolnictwie oraz w przetargach i organizowaniu skupu płodów rolnych;
● fałszowanie środków płatniczych, ich produkcja i dystrybucja – kopiowanie oryginalnych środków płatniczych, produkcja fałszywych pieniędzy, ich posiadanie oraz wprowadzanie w obieg;
● nieprawidłowości przy prowadzeniu budów – bez zezwoleń lub wbrew wymogom architektonicznym.
Jak widać, z przestępstwami gospodarczymi przedsiębiorca może mieć do czynienia często. Podstawowa rada: reagować i wykorzystywać swoje prawa.
4 RADA PRAWNIKA
Jakie przestępstwo gospodarcze można zarzucić
W ramach art. 300 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 ze zm.; dalej: k.k.) rozróżnia się dwa przestępstwa funkcjonujące odrębnie, tj.:
● wynikające z art. 300 par. 1 k.k. – dotyczące dłużnika, który w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku – podlega karze ograniczenia wolności do lat trzech oraz
● wynikające z art. 300 par. 2 k.k. – dotyczące dłużnika, który w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, bądź usuwa znaki zajęcia – podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do lat pięciu.
Niedostępność składników majątkowych dla wierzycieli może być spowodowana przez ich:
● usunięcie (zmiana położenia rzeczy np. wskutek przekazania ich na przechowanie innym osobom),
● ukrycie (tj. umieszczenie rzeczy tak, aby jej znalezienie było utrudnione),
● zbycie (np. poprzez zawarcie umowy cywilnej mającej charakter rozporządzający – sprzedaż rzeczy – zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatnie),
● darowanie (to nie tylko podarowanie innej osobie rzeczy, ale również zrezygnowanie z odebrania od innej osoby składników majątkowych),
● zniszczenie (tj. poważne uszkodzenie, obniżające wartość, dysfunkcjonalność),
Natomiast utrata wartości może być spowodowana przez rzeczywiste obciążenie składników majątkowych różnego rodzaju zobowiązaniami lub pozorne ich obciążenie (fikcyjne przyjęcie zobowiązania) albo uszkodzenie składników swojego majątku.
Zbycie rzeczy zajętej w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm., dalej k.p.c.) może wyczerpywać znamiona przestępstwa określonego w art. 300 par. 2 k.k., mimo przewidzianej w art. 848 k.p.c. możliwości kontynuowania postępowania egzekucyjnego przeciwko nabywcy rzeczy – o ile zaistnieje skutek w postaci udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela (patrz: postanowienie Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2005 r., sygn. akt I KZP 31/04).
Katalog przestępstw, jakie mogą wchodzić w grę w sytuacji podobnej do opisywanej powyżej, jest szerszy. Wiele zależy od okoliczności i od zamiaru, jaki przyświecał nieuczciwemu kontrahentowi.
Przykładowo jeśli kontrahent, będąc dłużnikiem kilku wierzycieli, udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, może być to uznane za przestępstwo określone w art. 301 par. 1 k.k. Zagrożone jest ono karą pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat.
Przestępstwo zagrożone tą samą karą popełnia ten, kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli, doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności (art. 301 par. 2 k.k.).
Przestępstwo pokrzywdzenia wierzyciela popełnia też ten, kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli, w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji sprzecznych z zasadami gospodarowania. Zgodnie z art. 301 par. 3 k.k. grozi za to grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.
Z kolei działania z uprzywilejowaniem tylko niektórych wierzycieli oraz działania z pokrzywdzeniem innych czy też udzielenie lub obietnica udzielenia korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości mogą być uznane za przestępstwo z art. 302 k.k. Natomiast przestępstwo z art. 303 k.k. dotyczy popełnienia przestępstwa naruszenia interesów majątkowych podmiotów gospodarczych przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszczenie, usuwanie, ukrywanie, przerabianie lub podrabianie dokumentów dotyczących tej działalności.
Oczywiście to tylko przykłady z katalogu przestępstw zagrażających przedsiębiorcom wierzycielom ze strony ich kontrahentów.
5 RADA PRAWNIKA
Zamiar bezpośredni sprawcy – jak go wykazać
Dla oceny zaistnienia znamion przestępstwa istotne jest określenie zamiaru sprawcy, czyli wykazanie, że podejrzany działał z zamiarem bezpośrednim, miał pełną świadomość co do swoich czynów, godził się na nie, zdawał sobie w pełni z nich sprawę, jednocześnie dążąc do uzyskania korzyści majątkowej, co spowodowało, iż wprowadził w błąd pokrzywdzonego, a przez to doprowadził go do uszczerbku majątkowego.
W teorii i praktyce przyjmuje się, że wprowadzenie w błąd (zwane oszustwem czynnym) polega na tym, że sprawca własnymi podstępnymi zabiegami doprowadza pokrzywdzonego do mylnego wyobrażenia o określonym stanie rzeczy (np. możliwości uzyskania korzyści z zawartej transakcji itp.). Niekorzystne rozporządzenie mieniem jako skutek oszustwa, ogólnie rzecz ujmując, oznacza pogorszenie sytuacji majątkowej pokrzywdzonego, chociaż nie musi polegać na spowodowaniu efektywnej szkody (wyrok Sądu Najwyższego z 30 sierpnia 2000 r., sygn. akt V KKN 207/00). Tak pojęte niekorzystne rozporządzenie może np. polegać na nabyciu rzeczy bez uiszczenia za nią zapłaty, nieuzasadnionym uchylaniu się od zapłaty za prawidłowo wykonaną umowę itp. Jest to zatem niezwykle szeroki zakres rozporządzeń o charakterze rzeczowym lub obligacyjnym, do których dochodzi w wyniku oszukańczego zachowania się sprawcy. Niewątpliwie wszystkie niezbędne znamiona oszustwa zostały w niniejszej sprawie zrealizowane.
Należy w tym miejscu wskazać, że sposobem ochrony mienia wierzycieli jest zabezpieczenie przed wyzbywaniem się przez dłużników ich mienia w sytuacji uprawdopodobnionej niewypłacalności lub upadłości albo w sytuacji wydania orzeczenia sądowego lub administracyjnego.
6 RADA PRAWNIKA
Sprawiedliwość naprawcza pokrzywdzonego – jak dochodzić
Mediacja w postępowaniu karnym od nowelizacji z 1 lipca 2015 r. staje się coraz bardziej popularna. Dzieje się tak za przyczyną nowego przepisu wprowadzonego do procedury karnej. Zgodnie z art. 23a par. 1 sąd lub referendarz sądowy (a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub inny organ prowadzący postępowanie) może z inicjatywy lub za zgodą oskarżonego i pokrzywdzonego skierować sprawę do instytucji lub osoby do tego uprawnionej w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym, o czym się ich poucza, informując o celach i zasadach tego postępowania.
Mediacja jest alternatywnym sposobem rozstrzygania sporów sądowych. Prowadzi ją osoba bezstronna z listy mediatorów sądowych. Mediacja bywa nazywana sprawiedliwością naprawczą – nastawioną na naprawienie szkody i zadośćuczynienie pokrzywdzonemu oraz ugodowe likwidowanie konfliktu wyrządzonego przestępstwem.
7 RADA PRAWNIKA
Żądanie naprawienia szkody bądź zadośćuczynienia
Dotychczas pokrzywdzony mógł żądać naprawienia szkody powstałej w wyniku przestępstwa w całości albo w części bądź też zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Po nowelizacji kodeksu postępowania karnego, jeżeli nie wytoczono powództwa cywilnego, zarówno pokrzywdzony, jak i prokurator mogą aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć wniosek o naprawienie szkody powstałej w wyniku przestępstwa w całości albo w części bądź też zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Warto podkreślić, że szkodą, do której naprawienia sąd zobowiązuje sprawcę, jest równowartość rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa. Nie jest dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu jej wysokości tych składników i elementów szkody, które wynikły z następstw czynu, np. odsetek (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z 4 lutego 2002 r., sygn. akt II KKN 385/01).
Jednak, co bardzo istotne, wniesienie aktu oskarżenia oraz wniosku o zastosowanie środka karnego przewidzianego w art. 46 par. 1 k.k. nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia z tytułu odszkodowania za szkodę wyrządzoną przestępstwem (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z 11 marca 2008 r., sygn. akt II CSK 456/07). Zgodnie z ogólnymi przepisami wynikającymi z procedury cywilnej przedawnienie roszczeń wynikających z tytułu czynów niedozwolonych będących przestępstwami wynosi 20 lat od daty popełnienia przestępstwa.
PODSUMOWANIE
Prezes firmy, który padł ofiarą nieuczciwego kontrahenta i szukał możliwości odzyskania pieniędzy, dowiedział się, że nie tylko droga cywilna wchodzi w grę. Prawnik podpowiedział mu, że możliwe jest wniesienie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę przedsiębiorcy. Zmiany, które obowiązują od 1 lipca 2015 r., pozwalają dochodzić w postępowaniu karnym – oprócz obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w całości albo w części – dodatkowo także zadośćuczynienia, którego uzyskanie było wcześniej zastrzeżone wyłącznie dla osób fizycznych. Typowym przykładem roszczenia o zadośćuczynienie jest żądanie rekompensaty za naruszenie dobrego imienia (firmy). W sytuacji gdy prokurator konsekwentnie odmawia wszczęcia śledztwa, pokrzywdzona firma nadal ma możliwości działania. Pełnomocnik pokrzywdzonego może wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu.
