1 stycznia 2024 r. ma wejść w życie nowelizacja ustawy o finansach publicznych. Zmiany w przyjętym przez Radę Ministrów projekcie ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych dotyczą wymogów wynikających z reguł fiskalnych UE oraz uwarunkowań powiązanych z obecną sytuacją geopolityczną wywołaną agresją Rosji na Ukrainę.

Co się zmieni w finansach publicznych?

W nowelizacji przewidziane zostały zmiany w stabilizującej regule wydatkowej (SRW), która służy do wyliczania nieprzekraczalnego limitu wydatków państwa na dany rok budżetowy. W uzasadnieniu do projektu czytamy, że zmiany są konieczne, ponieważ SRW w swojej obecnej postaci implikuje znacznie głębszą konsolidację niż ta, która jest wymagana w regułach unijnych, do których powrót ma nastąpić w 2024 r.

Ponadto, rozbudowa potencjału obronnego wiąże się z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Przyjęte rozwiązania będą miały zastosowanie po raz pierwszy do projektu ustawy budżetowej na rok 2024.

W latach 2020-2023 Komisja Europejska wprowadziła ogólną klauzulę wyjścia (dalej: GEC), umożliwiającą de facto zawieszenie unijnych reguł fiskalnych oraz dającą większą elastyczność państwom członkowskim w reagowaniu na pojawiające się szoki. W wyniku tego dostosowaniom ulegała także polska stabilizująca reguła wydatkowa (dalej: SRW). W 2024 roku ma nastąpić powrót do stosowania standardowych reguł fiskalnych w UE.

SRW w obecnej postaci implikuje znacznie głębszą konsolidację niż ta, która jest wymagana w regułach unijnych, czego konsekwencją byłoby zagrożenie dla stabilności makroekonomicznej. Dodatkowo, rozbudowa potencjału obronnego wymusza ponoszenie ponadprzeciętnych nakładówinwestycyjnych, które wymagają takiego dostosowania w zakresie SRW, aby zwiększone wydatki zbrojeniowe nie miały negatywnego wpływu na sytuację w innych gałęziach gospodarki.

Unijni ministrowie finansów zgodzili się na reformę VAT
Unijni ministrowie finansów zgodzili się na reformę VAT

Zobacz również

Projekt zmian standardowych reguł fiskalnych zakłada:

  • uspójnienie skali dostosowania fiskalnego z wymogami reguł UE, poprzez wprowadzenie bezpośredniego odniesienia do unijnych wartości referencyjnych dla poziomu deficytu (3% PKB) i długu (60% PKB). Mechanizm przewiduje automatyczne dostosowanie poziomu wydatków w przypadku przekroczenia tych wartości w prognozach Komisji Europejskiej,
  • wprowadzenie klauzuli obronnej, która pozwoli na szczególne traktowanie wydatków obronnych. Wartość klauzuli będzie stanowić różnicę między planowanymi wydatkami a wartością planowanych dostaw sprzętu wojskowego w danym roku,
  • urealnienie kwoty startowej SRW polegające na przyjęciu w ustawie budżetowej na rok 2024 jako wartości odniesienia przewidywanego wykonania wydatków w ramach SRW za rok 2023.

Projekt zakłada uspójnienie skali dostosowania fiskalnego w SRW z wymogami reguł UE. Procedura nadmiernego deficytu w UE co do zasady jest uruchamiana, gdy deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych (sektora gg) przekracza 3% PKB lub dług sektora gg przekracza 60% PKB. Wówczas reguły unijne przewidują konieczność redukcji deficytu o co najmniej 0,5 punktu procentowego PKB.

Projekt wprowadza też do SRW bezpośrednie odniesienie do wymienionych powyżej wartości referencyjnych poprzez mechanizm korygujący, Dzięki temu będzie następowało automatyczne dostosowanie poziomu wydatków w kolejnym roku budżetowym, gdyby Komisja Europejska prognozowała przekroczenie w Polsce wartości referencyjnej dla deficytu (3% PKB) lub dla długu sektora instytucji rządowych i samorządowych (60% PKB), tj. Polsce groziłoby uruchomienie procedury EDP. W takiej sytuacji poziom konsolidacji (zacieśnienia fiskalnego) wyniósłby co najmniej 0,5 punktu procentowego PKB (tak jak w przypadku reguł UE), chyba że Rada UE zarekomenduje niższy wysiłek fiskalny. Jednakże dostosowanie fiskalne nie byłoby stosowane w tzw. złych czasach, tj. gdy prognozowane przyszłoroczne realne tempo wzrostu PKB jest niższe o ponad 2 pkt. proc. od średniookresowego realnego tempa wzrostu PKB,

Dla roku 2024 wprowadzono dostosowanie fiskalne równe 1,2 pkt. proc. PKB. Taka wysokość dostosowania zapewnia ograniczenie nominalnego wzrostu kwoty wydatków SRW netto w 2024 r. do maksymalnie 7,8%, rekomendowanego przez Radę Ecofin w przypadku wydatków krajowych netto sektora gg.

Klauzula obronna

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji wskazano, że zmożone wydatki, w tym przedpłaty, na sprzęt wojskowy, ograniczają przestrzeń fiskalną na inne cele, ponieważ mają duży wpływ na określany za pomocą metody kasowej limit wydatków SRW. Jednocześnie, zgodnie z metodologią unijną, która jest wykorzystywana do obliczania deficytu sektora gg, wydatki te są odzwierciedlane w deficycie sektora gg w skali równej dostawom sprzętu wojskowego, a nie w wysokości przedpłat na ich zakup.

Dlatego też, w algorytmie ustalania nieprzekraczalnego limitu wydatków zaproponowano dodanie „klauzuli obronnej”. Różnica między wydatkami kasowymi a wartością dostaw sprzętu w danym roku zwiększałaby nieprzekraczalny limit wydatków SRW. Zmiana ta jest neutralna dla wyniku sektora według metodologii unijnej (ESA).

Dane niezbędne do obliczenia klauzuli obronnej Minister Obrony Narodowej będzie przekazywał Ministrowi Finansów w terminach określonych w przepisach dotyczących prac nad projektem ustawy budżetowej, a informacja nt. wartości klauzuli będzie zawarta w uzasadnieniu do projektu ustawy budżetowej.

Urealnienie kwoty startowej SRW

Analogicznie do podejścia stosowanego w regułach UE, w których punktem odniesienia jest ostatni rok stosowania klauzuli wyjścia (GEC), tj. rok 2023, proponuje się przyjęcie kwoty startowej SRW za rok 2023, stanowiącej faktycznie poniesione wydatki podmiotów objętych SRW. Dzięki przeliczeniu tej wartości, kwota wydatków SRW będzie uwzględniała zwiększone wydatki, które miały miejsce w latach obowiązywania GEC.

Od 1 stycznia 2024 r. w ustawie o finansach publicznych wchodził w życie art 34a, który tworzył centralny rejestr umów sektora finansów publicznych. W takim rejestrze rząd musiałby podawać komu i za co płaci. Z którymi „kolegami” zawiera umowy. Na jakie „wille” daje kasę, komu płaci za „fikcyjne” usługi. Nagle w ustawie kompletnie nie związanej z finansami publicznymi pojawiła się poprawka zapewniająca rządzącym brak jawności do 2026 roku!!!!! Jako Obywatelski Rzecznik Przejrzystości Finansów Publicznych apeluję do @PolskiSenat o odrzucenie przepisu zmieniającego datę. Ten przepis w dużym stopniu załatałby dziurawe jak durszlak finanse publiczne. Proszę RT!

Podstawa prawna:

Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1270 ze zm.)