ikona lupy />
Aktywa finansowe należące do podmiotów zagranicznych / DGP

Pierwszy raz od ponad dekady zagraniczni inwestorzy mają już tylko minimalną przewagę nad polskimi gospodarstwami domowymi, jeśli chodzi o udział w krajowych aktywach finansowych. W 2018 r. wartość gotówki, należności i papierów wartościowych będących w ich rękach była niemal równa naszemu produktowi krajowemu brutto. Obniża się ona od początku 2017 r. Wtedy wynosiła ponad 117 proc. rocznego PKB Polski.

Powody zmian to m.in. sytuacja makroekonomiczna, w której efekcie w bieżących transakcjach z zagranicą Polska notuje nadwyżki (z importera kapitału przeistoczyliśmy się w skromnego eksportera). Swoje zrobiła też rządowa polityka repolonizacji, czyli odkupywanie akcji dużych firm z rąk zagranicznych właścicieli.

W gronie krajów UE tylko w Rumunii udział zagranicy w krajowych aktywach finansowych jest obecnie mniejszy niż u nas.

W końcu I półrocza zagraniczni inwestorzy dysponowali w Polsce aktywami finansowymi (mowa o gotówce, należnościach, papierach wartościowych – ale nie o nieruchomościach) odpowiadającymi wielkości rocznego PKB. Dużo? Niekoniecznie.
W UE jest tylko jeden kraj, w którym udział zagranicy jest mniejszy. To Rumunia. Nie brak takich, w których zagranica posiada 10- czy 20-krotność PKB – to na ogół państwa, w których zagraniczni inwestorzy mogą liczyć na niski podatek dochodowy. Największe zaangażowanie zagranicy jest w niewielkim Luksemburgu – tam obcy inwestorzy ulokowali 170-krotność PKB. (Sam Luksemburg jest dużym inwestorem w innych krajach, np. w Polsce w końcu ub.r. zajmował trzecie miejsce po Niemczech i Holandii).
Inwestycje na poziomie PKB oznaczają, że nasz rynek finansowy i cała gospodarka są wciąż mało rozwinięte. Łączna wartość aktywów finansowych niedawno przekroczyła 10 bln zł (w 2008 r. było to 5 bln zł). To mniej niż pięciokrotność rocznego PKB. W Wielkiej Brytanii czy we Francji aktywa w rękach tylko krajowych inwestorów to sumy rzędu 35 bln euro.

Nie importujemy kapitału

Równocześnie jednak zaangażowanie zagranicy w Polsce od kilku lat maleje. Szczyt miał miejsce pod koniec 2016 r. Wtedy w obcych rękach były krajowe aktywa odpowiadające 117 proc. PKB. Skąd spadek? Piotr Bielski, ekonomista Santander Bank Polska, tłumaczy to tendencjami makroekonomicznymi. – Nadwyżka na rachunku obrotów bieżących i kapitałowych, którą mamy, powoduje, że to my jesteśmy eksporterem oszczędności, a nie importerem. To duża zmiana w porównaniu do wcześniejszego okresu, kiedy to my potrzebowaliśmy finansowania – mówi. – Najlepiej widać to w udziale obligacji skarbowych w posiadaniu inwestorów zagranicznych. Nie tak dawno zagranica była największym graczem, teraz jej udział jest mniejszy – dodaje.
Znaczenie ma również „repolonizacja” – tendencja szczególnie widoczna w energetyce czy finansach. W tej ostatniej branży głośne było odkupienie pakietu kontrolnego w Banku Pekao od włoskiego UniCredit przez Powszechny Zakład Ubezpieczeń i Polski Fundusz Rozwoju. Wiele wskazuje na to, że kolejnym krokiem będzie przejęcie od niemieckiego Commerzbanku większościowego pakietu mBanku przez którąś z instytucji finansowych kontrolowanych przez państwo.

Jeszcze nie niezależni

Wszystko to sprawia, że maleje zależność naszej gospodarki od zagranicznego kapitału. Wciąż jednak jest ona na tyle duża, że np. agencje ratingowe powstrzymuje to przed podnoszeniem oceny wiarygodności kredytowej Polski.
W ciągu ostatnich dwóch lat (do czerwca br.) w największym stopniu spadła wartość będących w rękach zagranicy długoterminowych pożyczek i kredytów oraz długoterminowych obligacji – w sumie o ponad 70 mld zł. O ponad 30 mld zł zmniejszyła się wartość depozytów w krajowych bankach, o ponad 7 mld zł – wartość akcji (zarówno spółek giełdowych, jak i tych nienotowanych). Jedyną kategorią ze znaczącym (ponad 75 mld zł) wzrostem w tym czasie są „inne udziały kapitałowe” – chodzi głównie o spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Spadek zaangażowania zagranicy sprawił, że jej przewaga, jeśli chodzi o posiadanie aktywów finansowych w naszym kraju, nad samymi Polakami jest obecnie najmniejsza od ponad dekady. W końcu czerwca aktywa finansowe gospodarstw domowych wynosiły nieco ponad 2,1 bln zł. Te w posiadaniu zagranicy były warte niespełna 2,2 bln zł.