Ani bank zlecającego przelew, ani bank odbiorcy nie ma obowiązku sprawdzania, czy podany IBAN odpowiada nazwie odbiorcy przelewu. Ich odpowiedzialność powinna ograniczać się do wykonania transakcji zgodnie ze zleceniem złożonym przez użytkownika
Tak wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie Tecnoservice Int. Srl przeciwko Poste Italiane SpA (sprawa C-245/18). Tym samym zostały rozwiane wszelkie wątpliwości w kwestii, czy – w przypadku podania w zleceniu przelewu prawidłowego odbiorcy, ale numeru rachunku nienależącego do niego – bank odbiorcy nie powinien jednak sprawdzić, czy podany rachunek należy do wskazanej osoby.
Geneza sprawy
Spór między spółką Tecnoservice (w upadłości) a włoską pocztą dotyczył zlecenia przelewu, złożonego kilka lat temu przez dłużnika firmy. Oprócz międzynarodowego numeru IBAN (jak się okazało ‒ błędnego) podał on także nazwę odbiorcy, jednak przelew nigdy nie trafił na jego konto. W tej sytuacji spółka wytoczyła powództwo przeciwko Poste Italiane przed sądem w Udine (Włochy). Argumentowała, że odpowiedzialność za omyłkową transakcję ponosi poczta, gdyż nie sprawdziła, czy numer IBAN wskazany przez zleceniodawcę odpowiada nazwie odbiorcy. Poczta utrzymywała natomiast, że nie ponosi żadnej odpowiedzialności, ponieważ dokonała przelewu na IBAN wskazany przez zleceniodawcę.
Zgodnie z art. 74 ust. 2 ówcześnie obowiązującej dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego (Dz.Urz. UE z 2007 r. L 319, s. 1) zlecenie płatnicze wykonane zgodnie z unikatowym identyfikatorem uważa się za wykonane prawidłowo, co oznacza ograniczenie odpowiedzialności dostawcy usług płatniczych. Na marginesie dodajmy, że analogiczny zapis znalazł się w art. 88 ust. 2 obecnie obowiązującej dyrektywy 2015/2366 Parlamentu Europejskiego i Rady z 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego (Dz.Urz. UE z 2015 r. L 337, s. 35). Jednak sąd rozpatrujący sprawę miał wątpliwości, czy określenie „dostawca usług płatniczych” stosuje się w tym przypadku tylko do banku podmiotu zlecającego przelew, czy także do banku odbiorcy. Dlatego skierował pytanie prejudycjalne do TSUE.
Ograniczenie odpowiedzialności
Trybunał zaznaczył, że stosowane w dyrektywie 2007/64 określenie „dostawca usług płatniczych” nie czyni rozróżnienia między dostawcami, ma zatem zastosowanie do każdego z uczestniczących w transakcji. „Transakcja płatnicza” to z kolei całościowe działanie „zainicjowane przez płatnika lub odbiorcę”.
W ocenie TSUE celom automatycznego przetwarzania i szybkości płatności lepiej służy taka wykładnia tego przepisu, która „ogranicza odpowiedzialność zarówno dostawcy usług płatniczych płatnika, jak i dostawcy usług płatniczych odbiorcy”. Tym samym „zwalnia tych usługodawców z obowiązku sprawdzenia, czy unikatowy identyfikator podany przez użytkownika usług płatniczych faktycznie odpowiada osobie wskazanej jako odbiorca”.
Trybunał zaznaczył, że państwa członkowskie mają swobodę ustanowienia, o ile jest to możliwe z technicznego punktu widzenia i nie wymaga wprowadzania pojedynczych zmian ręcznie, wymogu staranności spoczywającego na dostawcy usług płatniczych „płatnika”, nie ma tu jednak rozróżnienia między bankiem zleceniodawcy i bankiem odbiorcy przelewu. A odpowiedzialność dostawcy usług płatniczych powinna ograniczać się jedynie do prawidłowego wykonania transakcji płatniczej zgodnie ze zleceniem użytkownika.
TSUE uznał zatem, że artykuł 74 ust. 2 dyrektywy 2007/64/WE należy interpretować w ten sposób, że gdy zlecenie płatnicze zostaje wykonane zgodnie z podanym przez użytkownika unikatowym identyfikatorem, który nie odpowiada nazwie odbiorcy wskazanego przez tego użytkownika, ograniczenie odpowiedzialności stosuje się zarówno do dostawcy usług płatniczych płatnika, jak i do dostawcy usług płatniczych odbiorcy.
– Orzeczenie TSUE w sprawie C-245/18 Tecnoservice przecina dyskusje o możliwości takiej interpretacji przepisów o usługach płatniczych, aby w przypadku podania w zleceniu przelewu prawidłowego odbiorcy, ale numeru rachunku nienależącego do niego, bank odbiorcy miał obowiązek sprawdzania, czy podany rachunek należy do wskazanego odbiorcy – komentuje dr Krzysztof Korus, radca prawny z dLK Legal. Jak dodaje, jednym z celów dyrektywy PSD z 2007 r. (implementowanej w Polsce ustawą o usługach płatniczych) jest wyłączenie odpowiedzialności banków za podanie przez nadawcę przelewu błędnego numeru rachunku odbiorcy. – Jeśli bank i zleceniodawca nie postanowili inaczej, to w razie podania błędnego numeru rachunku nadawca przelewu ponosi ciężar pomyłki ‒ podkreśla ekspert. ©℗
opinia eksperta
Nasza wykładnia jest taka sama
dr Tadeusz Białek dyrektor zespołu prawno-legislacyjnego Związku Banków Polskich
W ocenie Związku Banków Polskich stanowisko TSUE zaprezentowane w sentencji jest słuszne. Jest ono zresztą spójne z dotychczasową wykładnią tych przepisów dokonaną przez ZBP. Ewentualne błędy osoby zlecającej wykonanie przelewu nie powinny obciążać dostawcy usług płatniczych (zarówno dostawcy banku odbiorcy płatności, jak i banku osoby zlecającej polecenie przelewu). To przede wszystkim przedsiębiorca powinien dołożyć należytej staranności, aby identyfikator podany w poleceniu przelewu był poprawny. Przepisy art. 74 i nast. dyrektywy zostały implementowane w art. 143 i nast. ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2003 ze zm.).
Zgodnie z art. 143 ust. 2 ustawy o usługach płatniczych, jeżeli unikatowy identyfikator podany przez użytkownika jest nieprawidłowy, to dostawca nie ponosi odpowiedzialności na podstawie art. 144‒146. Dostawca płatnika, a w przypadku, o którym mowa w art. 143a ust. 1 pkt 2, również dostawca odbiorcy, są jednak obowiązani podjąć działania w celu odzyskania kwoty transakcji płatniczej wykonanej z użyciem nieprawidłowego unikatowego identyfikatora, w szczególności w trybie i na zasadach określonych w art. 143a‒143c. Strony mogą zastrzec w umowie, że dostawca płatnika ma prawo pobrać od płatnika opłatę za odzyskanie środków.
Zauważyć zatem należy, że ustawodawca krajowy przewidział szczególną procedurę odzyskania kwoty transakcji płatniczej wykonanej z użyciem nieprawidłowego unikatowego identyfikatora. Została ona wprowadzona ustawą z 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw. Wskazane przepisy umożliwiają skuteczne odzyskiwanie kwot transakcji płatniczych wykonanych z użyciem błędnych numerów rachunków płatniczych, których to kwot płatnikom nie udało się odzyskać w wyniku działań podejmowanych przez ich dostawcę.
Wyrok TSUE 21 marca 2019 r. (sprawa C-245/18 Tecnoservice Int. Srl, w upadłości przeciwko Poste Italiane SpA)
