Wskaźnik POLSTR (Polish Short-Term Rate) to novum w polskiej przestrzeni finansowej, ale to nie oznacza, że automatycznie żegnamy się ze wskaźnikiem WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate). W umowach o kredyt konsumencki i hipoteczny dopuszczone jest stosowanie przez banki obu wskaźników.

Jak tłumaczy dla DGP dr Agnieszka Wicha ze Związku Banków Polskich, oba wskaźniki referencyjne mają mierzyć i odzwierciedlać określony rynek lub realia gospodarcze.

- To oznacza, że są zmienne w czasie, a w przypadku kredytów może to wpływać na zmianę wysokości stopy procentowej kredytu. Wysokość obydwu wskaźników referencyjnych jest powiązana ze stopami procentowymi – przypomina ekspertka.

- Z punktu widzenia kredytobiorcy zarówno zastosowanie WIBOR i POLSTR będzie oznaczało, że zmiana wartości wskaźnika referencyjnego może spowodować wzrost lub spadek kosztu kredytu – dodaje Wicha.

POLSTR bazuje na już zawartych transakcjach

Zasadniczą różnicą między POLSTR a WIBOR to fakt, że ten drugi to wskaźnik patrzący w przyszłość, czyli przewiduje jak będzie wyglądał rynek w perspektywie kolejnych miesięcy. Stąd też WIBOR opracowywany jest w podziale na tzw. tenory, czyli okresy – mamy więc WIBOR 1M (jeden miesiąc), WIBOR 3M (trzy miesiąc) czy WIBOR 6M (sześć miesięcy).

Natomiast wskaźnik POLSTR opracowywany jest na podstawie danych o już zawartych transakcjach (termin zapadalności to tzw. overnight). Obecnie najbardziej popularnym wskaźnikiem referencyjnym jest wskaźnik WIBOR 3M. Jego następcą ma być wskaźnik POLSTR 1M.

Jak ocenia ekspertka ZBP, taki sposób wyliczania wskaźnika to kompromis pomiędzy częstotliwością zmiany stopy procentowej (nie częściej niż raz na miesiąc), a uwzględnieniem interesów kredytobiorcy.

Czy użycie POLSTR zamiast WIBOR oznacza niższy koszt kredytu?

Na tak postawione pytanie odpowiedzieć można krótko – nie.

- Obydwa wskaźniki w różnych sytuacjach zachowują się odmiennie, choć obydwa wykazują bardzo wysoką zależność od wysokości stopy referencyjnej – tłumaczy Agnieszka Wicha.

Jak wynika z danych Związku Banków Polskich, wskaźnik WIBOR 3M skorelowany jest z wysokością stopy referencyjnej na poziomie 0,988, zaś wskaźnik POLSTR 1M skorelowany jest w jeszcze wyższym stopniu (0,993).

Ile w praktyce wynosi WIBOR3M, a ile POLSTR 1M?

Co to oznacza w praktyce? Najprościej mówiąc, w okresach, gdy Rada Polityki Pieniężnej jest w cyklu podnoszenia stóp procentowych, to WIBOR 3M delikatnie odstaje w górę od stopy referencyjnej. Gdy zaś RPP jest w cyklu obniżania stóp, to WIBOR 3M nieznacznie odstaje w dół.

Spójrzmy na symulacje przygotowaną dla DGP przez Zespół Badań i Analiz przy Związku Banków Polskich :

Wyliczenia dla WIBOR 3M:

• W warunkach wzrostu stóp procentowych, WIBOR 3M przewidując decyzje RPP w zakresie wzrostu stóp procentowych z wyprzedzeniem kwotuje wyższe wartości w horyzoncie kolejnych 3 miesięcy. W konsekwencji w okresie październik 2021 – marzec 2023 (w okresie cyklu wzrostu stóp procentowych) – średnia różnica między WIBOR 3M a stopą referencyjną wynosiła 0,62 pkt proc. w górę.

• W warunkach stabilnych stóp procentowych (listopad 2023 – kwiecień 2025) – różnica pomiędzy WIBORem 3M a stopą referencyjną wynosił średnio 0,1 pkt proc.

• W warunkach spadków (tych rzeczywistych, jak i oczekiwanych), tj. od kwietnia do listopada 2025 r., WIBOR 3M przewidując spadki stóp procentowych charakteryzował się ujemnym spreadem względem stopy referencyjnej (średnio -0,07 pkt proc.).

Z kolei wyliczenia dla wskaźnika POLSTR 1M wygląda następująco:

• W warunkach wzrostu stóp procentowych (październik 2021 – marzec 2023) spread pomiędzy stopą referencyjną wynosił -0,49 pkt proc. Możemy więc powiedzieć, że zmiana POLSTR 1M niejako „nie nadążała” za zmianami RPP w zakresie wzrostu stóp procentowych.

• W warunkach stabilnych stóp procentowych (listopad 2023 – 2 kwietnia 2025) spread pomiędzy stopą referencyjną w POLSTR 1M przyjmował średnio wartość -0,24 pkt proc., przy czym w tych warunkach POLSTR 1M charakteryzował się wyższą zmiennością niż WIBOR 3M.

• W warunkach spadków stóp procentowych (3 kwietnia 2025 – 21 listopada 2025) – spread pomiędzy stopą referencyjną a POLSTR 1M wynosił również -0,07 pkt proc. (analogicznie jak w przypadku WIBOR 3M), przy czym POLSTR 1M reagował wyraźnie wolniej na pojawiające się sygnały rynkowe o możliwych spadkach stopy referencyjnej (niejako systematycznie nadganiał decyzje RPP – nie działał z wyprzedzeniem).

Jaki spread wobec stopy referencyjnej?

W konsekwencji, w warunkach wzrostu stóp procentowych to wskaźnik POLSTR 3M cechuje się najniższym spreadem względem stopy referencyjnej (nie antycypuje wzrostów i działa z opóźnieniem).

Z kolei w warunkach stabilnych stóp procentowych to POLSTR 1M cechuje się najniższym spreadem w stosunku do stopy referencyjnej .

Natomiast w warunkach spadków stóp procentowych (który właśnie trwa – od maja RPP obniżała stopy 6-krotnie) zarówno WIBOR 3M, jak i POLSTR 1M mają jednakowy spread względem stopy referencyjnej, przy czym reakcje ze strony WIBOR 3M są szybsze lecz płytsze, zaś reakcje ze strony POLSTR 1M nie działają antycypująco, lecz są głębsze (mocniejsze) niż w przypadku WIBOR 3M.

- Reasumując, każdy ze wskaźników zachowuje się odmiennie w zależności od fazy cyklu stóp procentowych. Nie można zatem jednoznacznie stwierdzić, który ze wskaźników jest korzystniejszy dla klientów. Zresztą, nie taki był cel reformy wskaźników referencyjnych – podsumowuje Agnieszka Wicha ze Związku Banków Polskich.