Od uruchomienia przez PKO Banku Polski programu ugód dla kredytobiorców walutowych minęły już dwa miesiące. Propozycja banku cieszy się zainteresowaniem klientów. W ciągu pierwszych kilku tygodni co szósty kredyt frankowy został zgłoszony jako przedmiot mediacji. Śladem PKO BP idą również inne banki, które uruchamiają programy ugód.
Propozycja ugód jest oparta na koncepcji przedstawionej przed rokiem przez Jacka Jastrzębskiego, przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego. Idea jest prosta: przeliczmy kredyty walutowe w taki sposób, jakby od początku były udzielone w złotych. Opracowanie rozwiązania w szczegółach, a także przygotowanie całego procesu mediacji i zawierania ugody było jednak bardziej skomplikowane.
Podpisanie ugody będzie miało istotne skutki, przede wszystkim finansowe. Bieżąca kwota zadłużenia zmniejszy się, dając możliwość sprzedaży nieruchomości zabezpieczonej hipoteką. Zmieni się waluta kredytu, a zatem i podstawa wyliczania oprocentowania. Inna będzie wysokość miesięcznej raty (skala zmiany zależy od konkretnego przypadku). W niektórych przypadkach umorzenie części zobowiązania może oznaczać konieczność zapłacenia podatku dochodowego.
W tej sytuacji nic dziwnego, że klienci cały czas zadają bardzo konkretne pytania dotyczące przewalutowania kredytów. Oto lista zagadnień, które pojawiają się najczęściej przed oraz w trakcie mediacji.
Kredytobiorca ma dwa kredyty na jedną nieruchomość, do których chciałby złożyć wnioski o mediację. Czy możliwe jest połączenie spraw tak, aby po przeliczeniu powstała jedna kwota umorzenia, dzięki czemu klient nie musiałby płacić podatku od umorzenia?
Jeżeli klient zaciągnął kilka kredytów mieszkaniowych walutowych, wniosek o ugodę powinien być złożony odrębnie do każdego z nich. Obowiązuje zasada „jeden kredyt – jedna ugoda”, nie można połączyć kilku ugód w jedną.
Należy jednak pamiętać o podatku z tytułu umorzenia kredytu – kredytobiorca nie musi go płacić, jeżeli zaciągnął kredyt na własne cele mieszkaniowe. Takie kryteria określa rozporządzenia ministra finansów, jednak można skorzystać z niego tylko raz. Oczywiście zapłata podatku to kwestia indywidualna każdego kredytobiorcy. Jeżeli klient ma dwa kredyty (lub więcej), które będą podlegały umorzeniu, bank, zgodnie z przepisami, nie ujmie na deklaracji PIT-11 kwot wynikających z umorzenia jednego kredytu (o ile oczywiście zostaną spełnione wszystkie warunki wynikające z rozporządzenia ministra finansów). Pozostałe umorzenia zostaną uwidocznione na informacji PIT-11.
Klienci nie mogą zrejestrować wniosku o mediację, ponieważ jeden z kredytobiorców zmarł (akt zgonu jest zarejestrowany w systemie). Przy rejestracji wniosku system wymaga danych zmarłego, czyli: numeru telefonu i adresu e-mailowego. Jak mogę złożyć wniosek?
Jeżeli jeden z kredytobiorców nie żyje, to przed złożeniem wniosku o ugodę należy przeprowadzić postępowanie spadkowe. W postępowaniu mediacyjnym muszą uczestniczyć wszyscy kredytobiorcy, podobnie jak wszyscy kredytobiorcy lub ich prawni następcy podpisują ugodę w oddziale. Przed rozpoczęciem procesu ugodowego kredytobiorcy powinni złożyć wniosek o zmianę stron umowy kredytowej oraz odpowiednie dokumenty. Jeżeli wszyscy spadkobiercy dziedziczą nieruchomość zabezpieczoną kredytem, to wystarczy, że złożą dokumenty postępowania spadkowego i akt zgonu oraz podpiszą aneks do umowy o przystąpieniu do długu. Konieczne jest również uregulowanie stanu prawnego księgi wieczystej poprzez prawomocny wpis wszystkich aktualnych właścicieli nieruchomości, a w przypadku spadkobierców małoletnich potrzebne będzie przedłożenie zgody sądu rodzinnego.
Jeżeli któryś ze spadkobierców rezygnuje ze spadku (czyli z nieruchomości/mieszkania lub jego części obciążonej kredytem), to musi złożyć dokumenty wymagane przez bank. Należy podpisać aneks do umowy kredytu o tym, że tylko wskazani następcy prawni przystępują do umowy – ci, którzy pozostaną właścicielami nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu. Niezbędne jest również uregulowanie stanu prawnego księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości.
Kredytobiorcy przystępujący do postępowania ugodowego powinni zadbać o uaktualnienie księgi wieczystej. Powinni zaktualizować wpisy dotyczące właścicieli nieruchomości, która zabezpiecza kredyt.
Kwestie spadkowe mogą być uregulowane na dwa sposoby:
– przez notariusza (akt poświadczenia dziedziczenia) lub
– orzeczeniem sądu (postanowienie o nabyciu spadku).
Kiedy kredytobiorcy będą musieli zapłacić podatek od umorzenia kredytu i jakie warunki trzeba spełniać, żeby nie trzeba było go płacić?
Bank musi wykazać przychód z tytułu umorzenia w informacji podatkowej (PIT-11), jeżeli kredyt nie został zaciągnięty na własne cele mieszkaniowe albo kredytobiorca skorzystał już z umorzenia z tytułu innego kredytu. Bank wysyła taką informację do kredytobiorcy oraz odpowiedniego urzędu skarbowego. Kredytobiorca musi, co do zasady, uwzględnić ten przychód w swoim rocznym zeznaniu podatkowym i zapłacić od niego podatek (17 lub 32 proc. w zależności od sytuacji podatkowej). Wykazany przychód może też zwiększyć średni dochód przypadający na członka rodziny i kredytobiorca musi to wliczyć, jeżeli korzysta ze wsparcia socjalnego lub świadczeń, które zależą od wysokości dochodu.
Bank nie ujmie umorzenia w informacji PIT-11, jeżeli klient złoży oświadczenie o tym, że kredyt zaciągnął na własne cele mieszkaniowe oraz że nie korzystał z umorzenia z tytułu innego kredytu hipotecznego (zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe). Takie kryteria określa rozporządzenie ministra finansów w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe, które obowiązuje do końca 2021 r. Resort finansów pracuje jednak nad tym, aby takie przepisy obowiązywały także po tej dacie.
Czy każdy z kredytobiorców może skorzystać z rozporządzenia ministra finansów w sprawie zaniechania poboru podatku?
Jeżeli umarzany kredyt ma kilku kredytobiorców, to każdy z nich składa oświadczenie o spełnianiu warunków wynikających z rozporządzenia ministra finansów. Aby wszyscy kredytobiorcy mogli skorzystać z umorzenia podatku, każdy z nich musi spełniać kryteria z rozporządzania zwalniające z zapłaty podatku. Jeżeli tylko jeden z kredytobiorców oświadczy, że spełnia warunki określone w tym rozporządzeniu (czyli zaciągnął kredyt na własne cele mieszkaniowe), a pozostali nie – to bank nie sporządzi informacji PIT-11 tylko dla tego jednego kredytobiorcy. Pozostali otrzymają PIT-11 z kwotą umorzenia, którą powinni ująć w swojej deklaracji i zapłacić od niej odpowiednią stawkę podatku.
Dlaczego w procesie ugód nie są uwzględniane kredyty już spłacone?
Bank musiał przyjąć kryteria, według których klienci mogliby skorzystać z mediacji. Obecnie z rozwiązania tego mogą skorzystać kredytobiorcy, których kredyt nie został spłacony. Bank podjął decyzję o pomocy klientom, którzy obecnie borykają się z problemami finansowymi wynikającymi z zaciągnięcia w przeszłości kredytu frankowego. Często rata takiego kredytu jest istotnym obciążeniem dla budżetu domowego oraz trudno sprzedać zadłużoną nieruchomość. To właśnie ci klienci najczęściej skarżą się na problemy ze spłacaniem kredytu. Ugoda może pomóc rozwiązać oba te problemy.
Czy opóźnienia w spłacie kredytu blokują możliwość zawarcia ugody?
Nie blokują. Terminowe spłacanie kredytu nie jest warunkiem zawarcia ugody
Na jakich zasadach przeliczany jest kredyt z franków szwajcarskich na złote?
Szczegółowy opis wraz z zestawieniem finansowym klienci otrzymują w wersji elektronicznej na kilka dni przed spotkaniem z przedstawicielem banku przed sądem polubownym. Przeliczenie odbywa się zawsze na tych samych zasadach:
– dotychczasowe spłaty kapitału i odsetek w złotówkach w pierwszej kolejności przeznaczane są na spłatę raty odsetkowej;
– jeśli z takiej spłaty zostaje nadwyżka, to jest przeznaczana na spłatę raty kapitałowej. Nadwyżka powstała po spłacie raty odsetkowej pomniejsza kapitał do spłaty kredytu. Jeżeli w tym miejscu jest niedobór, to kapitał zostaje powiększony, a od salda kredytu naliczane są kolejne odsetki;
– w przypadku spłaty kapitału i odsetek dokonanej we frankach szwajcarskich przeliczenie na złote nastąpi po średnim kursie NBP z dnia płatności.
– saldo kredytu bank przelicza po średnim kursie NBP z dnia wymagalności raty.
Aby dokładnie przeliczyć konkretny kredyt, należy wziąć pod uwagę jego wszystkie parametry finansowe, datę, kiedy został zaciągnięty, na jak długo i ile już zostało spłacone, a także wszelkie nadpłaty dokonywane przez klienta.
Na jakiej podstawie bank ustala marże przy przeliczeniu kredytów frankowych na złote?
Cała propozycja ugód PKO Banku Polskiego i przeliczeń kredytu na złote opiera się na propozycji przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego. Źródło przeliczenia marż również zostało wskazane przez KNF. Przyjęta została koncepcja marż średnich dla miesiąca, w którym dana umowa była zawierana. Są one zbierane przez NBP jako marże średnie kredytów w złotych udzielanych w poszczególnych miesiącach. Oznacza to, że istnieje jedno, równe i obiektywne kryterium dla wszystkich klientów.
Czy jest jakieś zróżnicowanie między kredytami zawartymi z PKO BP a tymi z Nordea Bank Polska?
Nie ma różnicy. Klienci, którzy pierwotnie zaciągnęli kredyt walutowy w Nordea Bank Polska, w procesie ugody są traktowani tak samo i mają takie same warunki jak klienci, którzy zrobili to w PKO Banku Polskim.
Bank informuje o możliwości przewalutowania kredytu na taki z czasowo stałym oprocentowaniem. Ale w czasie, gdy udzielane były kredyty walutowe, nie było jeszcze złotowych hipotek o stałej stopie. Skąd więc bierze się proponowana stawka oprocentowania? Jaka jest różnica w oprocentowaniu kredytu o zmiennej i stałej stopie?
Do historycznych przeliczeń bank używa stawki WIBOR 3M. Propozycje związane ze stałą stopą dotyczą przyszłości i są analogiczne do rozwiązań standardowo stosowanych w ofercie banku.
Propozycja skorzystania ze stałej stopy oprocentowania w pięcioletnim okresie kredytowania jest odpowiedzią na ryzyko zmiany stóp procentowych. Takie ryzyko polega na tym, że z różnych powodów może wzrosnąć odsetkowa część raty kredytu. Te powody to m.in. wzrost wysokości wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M, zmiana sposobu jego ustalania lub zaprzestanie jego publikacji i zastąpienia go zamiennikiem. Dlatego bank oferuje możliwość oprocentowania z wykorzystaniem stałej stopy procentowej przez pięć lat. Zaletą takiego rozwiązania jest fakt, że przez te pięć lat nie zmieni się wysokość oprocentowania. Natomiast po pięciu latach (w przypadku, gdy pozostały okres spłaty kredytu po zawarciu ugody i aneksu będzie dłuższy niż pięć lat), będą dwie możliwości:
– kredyt będzie oprocentowany według zmiennej stopy procentowej (WIBOR + marża banku),
– klient może wystąpić o aneks do umowy o zmianę oprocentowania znów na stałą stopę procentową zgodnie z ofertą banku, która będzie wtedy obowiązywała.
Kredyt ze stałą stopą oznacza przewidywalne i niezmienne raty do spłaty przez cały okres trwania stałej stopy. Takie rozwiązanie staje się coraz popularniejsze wśród klientów.
Jaka jest różnica w oprocentowaniu kredytu o zmiennej i stałej stopie?
Oprocentowanie różni się zastosowaną podstawą wyznaczania jego wartości, która w przypadku stałej stopy jest niezmienna przez 5 lat, zaś w przypadku zmiennej stopy jest oparta na stawce WIBOR 3M i podlega zmianie co 3 miesiące. W obu przypadkach marża banku jest taka sama.
Jak wzrost stóp procentowych, z jakim mamy do czynienia w ostatnim czasie, wpływa na rachunek ekonomiczny ugody? Czy w związku z tym możliwa jest modyfikacja warunków ugód?
Zmiana stóp procentowych wpływa na wysokość wskaźnika referencyjnego, a co za tym idzie, na wysokość kosztu kredytu. Poziom stóp procentowych z kolei zależy m.in. od poziomu inflacji, podaży pieniądza, czy wysokości PKB. W trakcie trwania kredytu hipotecznego stopy procentowe mogą podlegać licznym zmianom powodując zarówno wzrost jak i spadek wartości oprocentowania tego kredytu. Bank oferuje możliwość skorzystania ze stałej stopy oprocentowania przez piec lat, co zapewnia odporność zmiany oprocentowania na zmiany stóp procentowych w tym okresie.