18 stycznia 2015 r. weszła w życie nowelizacja przepisów antymonopolowych. Nowe regulacje wprowadzone ustawą z 10 czerwca 2014 r. zmieniającą ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawę – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. poz. 945) mają wzmocnić polski system ochrony konkurencji i konsumentów, pozwolić na skuteczniejsze wykrywanie praktyk ograniczających konkurencję, ale też uprościć procedury, w szczególności w zakresie kontroli koncentracji.
Wbrew pozorom zmiany mogą dotyczyć nie tylko największych rynkowych graczy, uczestniczących w skomplikowanych procesach restrukturyzacyjnych, ale w pewnym zakresie także każdego (nawet najmniejszego) przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą.
Nowelizacja wprowadza istotne zmiany w zakresie kontroli koncentracji. Wprowadzono nowy, dwufazowy system postępowania, który ma na celu skrócenie czasu trwania postępowań w przypadku prostych koncentracji i jego wydłużenie w przypadku koncentracji skomplikowanych. Zmodyfikowane zostały także zasady dokonywania przez prezesa UOKiK kontroli i przeszukań oraz zasady obliczania obrotu.
Najwięcej kontrowersji na etapie prac legislacyjnych budziło nowe rozwiązanie w zakresie kar pieniężnych nakładanych przez prezesa UOKiK na osoby zarządzające przedsiębiorstwem. Rozwiązanie to budzi nadal wiele wątpliwości interpretacyjnych, a samo pojęcie osoby zarządzającej może być w praktyce rozumiane bardzo szeroko. Maksymalny pułap kary pieniężnej, jaki może być nałożony na osobę zarządzającą, został określony na wysokim poziomie 2 mln zł.
Nowelizacja wprowadza również rozwiązania, które mogą być korzystne dla przedsiębiorców. Przedsiębiorca będzie mógł skorzystać z instytucji dobrowolnego poddania się karze, która pozwoli na obniżenie wysokości kary nałożonej przez prezesa UOKiK o 10 proc. Biorąc pod uwagę potencjalne kwoty takich kar – może to być duża motywacja do korzystania z rozwiązania. Przedsiębiorcy będą mogli również skorzystać z nowego, stanowiącego modyfikację programu łagodzenia kar lenienicy rozwiązania – leniency plus. Pozytywnie odbierane jest również wprowadzenie tzw. środków zaradczych, których celem jest przede wszystkim wskazanie przedsiębiorcy sposobu wykonania decyzji i szybkie wyeliminowanie praktyki ograniczającej konkurencję.
Nowelizacja obejmuje swoim zakresem także zmiany dotyczące ochrony konsumentów, dodatkowo chroniące ich w przypadku stosowania przez przedsiębiorców najpoważniejszych i najbardziej szkodliwych praktyk, naruszających ich zbiorowe interesy. W razie spełnienia określonych w ustawie przesłanek prezes UOKiK poda do publicznej wiadomości informacje o zachowaniu przedsiębiorcy i jego potencjalnych skutkach.
Instytucja publicznego ostrzegania może w praktyce okazać się rozwiązaniem często wykorzystywanym przez Prezesa UOKiK, który uzyska praktyczny instrument chroniący szeroki krąg konsumentów przed poniesieniem przez nich znacznych strat lub powstaniem innych niekorzystnych skutków.
W tym zakresie pojawia się jednak sporo wątpliwości i pytanie, jak daleko sięgać ma ochrona konsumentów i jak pogodzić ją z zabezpieczeniem interesów przedsiębiorców.
Z punktu widzenia przedsiębiorców wprowadzone nowelizacją zmiany są zatem istotne i mogą mieć znaczenie w codziennej praktyce funkcjonowania firm. W dalszej części szczegółowo omawiamy najważniejsze z nich.